Ko u Paraćin dođe, iz njega više ne odlazi. A za to sigurno postoji neki dobar razlog.
Za razliku od mnogih drugih gradova u Srbiji, to je neobično miran grad. Teško je objasniti zašto. Možda zbog toga što ima puno doseljenika iz raznih krajeva, naviknutih da žive u međusobnoj toleranciji.
Paraćin je, kažu, imao samo jednu manu – hladnu košavu, ali taj oštri vetar je prestao da duva krajem šezdesetih i početkom sedamdesetih godina, kada je promenjena mikroklima izgradnjom hidrocentrale na Đerdapu. Klima je postala „pitomija". Nekada su i snegovi bili toliko veliki da su se deca pela na krovove i grejala ruke na dimnjaku, a u škole išla kroz prokopane snežne lavirinte.
U Paraćinu živi mali procenat Srba starosedelaca, što i nije čudno budući da se zna da su, do oslobođenja naše države od Turaka, u gradovima živeli samo povlašćeni, a među njima nije bilo mnogo Srba. Organizovano naseljavanje srpskim življem sproveo je knjaz Miloš. Tada je u grad, u najvećem broju, došlo stanovništvo iz okolnih sela, ali i iz južnih krajeva, sa Kosova i iz Crne Gore.
Industrijalizacija „dovodi" u Paraćin Čehe, Slovence i mnogi od njih, uprkos iskušenjima vremena, ostaju u Paraćinu zanavek.
„Donevši svoju kulturu svaka od ovih grupa dala je svoj pečat formiranju lika čoveka u gradu ili po selima. Teška vremena i socijalne prilike takođe su određivale fizionomiju duše Moravca, koji je uprkos svemu morao da preživi, ponekad plaćajući visoku cenu po nekim etičkim merilima, ali sa dolaskom blagodatnih dana ta ratoborna duša spremna na sve i svašta, opet bi poprimila svoj istinski oblik svojstven jedino čoveku iz bogatog, plodnog, životorodnog kraja", zapisano je u „Monografiji Paraćina", koja je objavljena 1996. godine
Sredinom 19. veka, naročito u njegovoj drugoj polovini, naglo je razvijena trgovina stokom i poljoprivrednim proizvodima. Jedan od najvažnijih proizvoda kojim se trgovalo bila je vuna, pa je verovatno taj momenat i bio odlučujući da se 1880. u Paraćinu otvori prva fabrika za proizvodnju čohe, sukna, vunenih štofova i prediva. Bila je to najveća fabrika te vrste u Srbiji, izgrađena stranim kapitalom.
Desetak godina kasnije, zahvaljujući znatiželji nekih ljubitelja prirode, u Popovcu je otkrivena sirovina od koje je pravljen cement, pa je tako nastala i cementara, koja je danas u stranom vlasništvu.
Fabrika stakla je izgrađena 1907. U to vreme bila je jedina u Srbiji. Uslovi za proizvodnju stakla bili su povoljni, jer se u neposrednoj okolini nalazio krečnjak, kvarcni pesak i felspat, a u bogatim šumama Južnog Kučaja dovoljno drveta.
Tako je Paraćin sa tri velike fabrike postao i najveći industrijski centar Pomoravlja.
Na rimskom i turskom putu
Paraćin je od davnina, budući da ima veoma povoljan geografski položaj (ovuda je u rimskom periodu prolazila Vija Militaris, a u tursko vreme Carigradski drum, važne saobraćajnice iz tih epoha), bio gusto naseljeno mesto, o čemu svedoče srednjevekovne povelje u kojima se Paraćinov Brod, ondašnje ime grada, spominje kao varoš sa trgom i panađurom.
Na osnovu dosadašnjih arheoloških istraživanja – kako ističe Paraćinac Miroslav Antić u svom seminarskom radu o turističkim potencijalima opštine, koji je pisao za novosadski univerzitet – na lokalitetima Drenovac, Glavica, Gloždak, Striža i drugim, potvrđuju se pretpostavke da su ljudi na ovom području živeli još od šestog milenijuma pre nove ere.
U periodu seobe naroda, od četvrtog do devetog veka, kroz moravsku dolinu, u nadiranju ka jugu, prošle su vojske varvarskih plemena: Gota, Huna i Avara, a u šestom veku ovaj kraj počeli su da naseljavaju Sloveni. I tu su i ostali.
Paraćin se kao naselje prvi put pominje u povelji kneza Lazara, pisanoj 1375. Putopisci koji su tuda prolazili u 16. i 17. veku opisivali su ga kao „lepu varoš, odnosno varošicu".
Paraćin je ime dobio, verovatno, po brodu (plićaku) – prelazu preko Crnice, koja se, po Evliji Čelebiji, „konjem nije dala lako prebroditi". Po drugim izvorima, grad je dobio ime po vlastelinu Parakinu i kao dokaz za to navodi se da postoji muško ime Paraćin zabeleženo u „Rječniku" Vuka Karadžića.
Zahvaljujući svom povoljnom položaju, dugo je bio značajan zanatski i trgovački centar čitavog kraja. Ostalo je zabeleženo da je u 19. veku i početkom 20. veka u njemu radilo oko 300 zanatlija i oko 160 trgovaca, a najpoznatiji industrijalci su bili Teokarevići, vlasnici štofare.
Danas na teritoriji opštine Paraćin živi oko 70.000 stanovnika raspoređenih u 17.000 domaćinstava – 25.000 živi u samom gradu, a oko 45.000 u 34 seoska naselja.
Ako prošetate glavnom ulicom, možete videti mnogo lepih radnji, banaka, kockarnica, omladine koja, kao i u ostalim mestima, zabavu traži u kafićima. Ali, za razliku od nekih drugih gradova, Paraćinci s ponosom ističu da kod njih nema tuča, obračuna zavađenih grupa niti huligana.
Opština Paraćin se proteže od sastava Južne i Zapadne Morave, na jugu, do Lapova, Markovca i Velike Plane, na severu. Grad se nalazi u srednjem Pomoravlju, 3,5 kilometara od desne obale Morave, oko reke Crnice, koja protiče kroz centar grada, na 130 metara nadmorske visine.
Paraćin je raskrsnica Evrope, leži na 156. kilometru međunarodnog autoputa E-75 ka Nišu, na početku međunarodnog puta E-761 za Zaječar i Bugarsku, na priključku za saobraćajnicu E-760 ka Kruševcu, za Crnu Goru...
Autor: Dragoljub Stevanović
