Od kada je 1781. godine bogati plemić jermenskog porekla Laslo Karačonji, kupio spahiluk u Banatu za 103.000 forinti i dao varoši ime Beodra, prošlo je više od dva veka. Ono što je krasilo ovo selo, velelepne građevine bogate aristokratske porodice, uglavnom nije sačuvano ali jedan dvorac ipak jeste. Nekada raskošno klasicističko zdanje ove plemićke porodice uz pripadajuće ekonomske objekte, konjušnicu, žitni magacin kao i objekti namenjeni stanovanju radnika i nadničara na imanju, sada su u prilično ruiniranom stanju, i čekaju neka bolja vremena. Žitni magacin i kotarka danas čine jedan lep muzejski kompleks, a mi se nadamo da će se i dvoracu uskoro vratiti stari sjaj.
U XVIII veku iz Transilvanije je došla porodica Karačonji pravo u Banat. Od kneza namesnika u Transilvaniji, porodica Karačonji dobija plemićku titulu i tako krunisani, dolaze u Banat i stiču ogromno bogatstvo kao i društveno i političko priznanje. Kao prvi banatski zemljoposednik, pominje se Bogdan Karačonji. On je 1781. godine, kada su se prodavali turski spahiluci po Banatu, za 103.000 forinti kupio Novo Miloševo (na mađarskom Beodra) i imenu dodao odrednicu od Beodre. S obzirom da je porodica imala plemićku titulu, ona je više puta menjala svoj grb, dodavajući razne porodične oznake. Tako je nastao vrlo složen porodični grb grofovske porodice koji sadrži prikaze: sirene, vola sa zlatnim rogovima, medveda koji drži zlatni mač i pantera koji se propinje. Sada se ovaj kompleksni grb može videti na kripti katoličke crkve u Novom Miloševu kao i na vitražu na nekadašnjoj zgradi zrenjaninske županije.
Karačonjijevi su imali ogromne posede, u Torontalskoj Županiji imali su deset naselja pod upravom, a i značajne teritorije po: sremskoj, timiškoj i peštanskoj županiji. Veleposednička rezidencija Lasla Kračonjija, svojom veličinom i elementima gradnje ( kalsicizam sa elementima romantizma), izdvaja se od ostalih zdanja tog vremena. Uz centralnu zgradu na imanju i okolne ekonomske zgrade, koje predstavljaju jednu neodvojivu celinu sa dvorcem, posedu pripada i veliko spremište za žito na sprat sa arhitektonski uređenim stubovima i zabatom a na kapiji od kovanog gvožđa stoji godina 1834. Najzanimljiviji deo nekadašnjeg ambara, lokalno poznatog kao kotarka, je drvena konstrukcija koja još uvek počiva na originalnoj potpori. Danas je na ovom mestu ponikao istorijsko – etnografski muzej “Kotarka” koji još uvek čuva ostatke nekadašnjeg nameštaja, pokućstva, odežde, balskih haljina, odežda lakeja i još mnogo toga što je ostalo u amanet iz davnih vremena.
Duboki trem nalazi se u središnjem delu fasade sa stubovima sa strane, dok su na spratnom delu korintski stubovi sa arhitravom, frizom i trougaonim timpanonom.
Dva ogromna dvorca krasila su naseljeno mesto Beodru ( Novo Miloševo). Dva rođaka Karačonjijevi, gradili su ga istovremeno i gotovo kao rivali nadmetali se u bogatstvu i raskoši ova dva zdanja. Na žalost jedan dvorac više ne postoji i to rezidencija Lajoša Karačonjija koja je građena 1857. godine. Lajošev sin, Gvido Karačonji postao je najpoznatiji član ove porodice. Izuzetno je cenio i mnoga blaga ulagao u razvoj umetnosti i kulture tadašnjeg doba. Kao poznati mecena velikim umetnicima i naučnicima ostao je upamćen kao najveći dobrotvor Beodranski. Njegovi sinovi su kasnije nasledili taj dvorac, Aladar i Jene. Dokumenti kažu da je dvorac nenaseljen već od 1912.godine da bi 1932. godine bio srušen od strane tadašnjeg vlasnika, srpskog preduzetnika.
Dvorac Karačonji ubraja se u tip poljskih dvoraca koji su bili karakteristični za dvorce koji su građeni van naselja. Bio je okružen ekonomskim zgradama, konjušnicama, magacinima, štalama kao i objektima u kojima su stanovali nadničari i posluga sa imanja. Iako je sagrađen kao objekat za stanovanje, on je ujedno bio i centrala iz koje se upravljalo imanjem. Građen je u klasicističkom stilu, izdužene je pravougaone osnove sa prizemljem i spratom. Na glavnoj fasadi nalaze se plitki rizaliti koji se završavaju timpanonima.
Ovaj dvorac građen u ruralnom stilu, biva napušten pred kraj Prvog svetskog rata. Aladar Karačonji, praunuk Lasla Karačonjija, nikada se više nije vratio na imanje jer nije želeo kako spisi navode, da uživa u staroj slavi porodice. Nakon rata 1919. godine u dvorac se uselio gospodin. Rozđanko pripadnik belogardejaca i nekadašnji predsednik Četvrte ruske dume. Kao prijatelj porodice Karađorđević, živeo je u dvorcu do 1922. godine. Nakon toga sledi agrarna reforma, kada je deo zemljišta predat seljacima, da bi 1938. godine ovaj dvorac bio prodat opštini Beodra. Jedno vreme u objektu se nalazila osnovna škola, potom duševna bolnica za vreme Drugog svetskog rata a nakon toga postaje Dom za decu palih boraca. Sudbina je htela da se ovaj objekat koristi i kao Dom koji je smeštao “besprizornu žensku decu” a 1960. godine ponovo postaje Osnovna škola “Miloš Popov”. Osamdesetih godina prošlog veka u dvorac se useljava fabrika deterdženata “Hinom” i sve do 2000. godine funkcioniše kao fabrički prostor. Na žalost zadnjih decenija, dvorac je napušten i nema svoju namenu. Srećne okolnosti su da je dvorac ipak donekle sačuvan, da i ovako ruiniran fascinantno izgleda i mami poglede posetilaca. Ono što danas možemo čuti o ovoj veleposedničkoj porodici, bogatoj istoriji ove porodice i naseljenog mesta uopšte, vredi pažnje.
Dvorac Karačonji ostao je na starom mestu, a kao spomenik kulture od velikog značaja, danas zauzima posebno mesto na turističkoj opštine Novi Bečej.
foto: novi-becej.travel
