Iskonska lepota, očuvana priroda, bogat biljni i životinjski svet, mnoštvo izvora, reka i rečica sa izuzetno čistom vodom, te raznovrsni sadržaji kulture i istorije duboko utisnuti u tlo bili su više nego dovoljni da Park prirode Golija, odlukom komisije Uneska, bude proglašen za Rezervat biosfere „Golija–Studenica“, prvi te vrste u Srbiji.
Golija je najviša planina jugozapadne Srbije, koja se pruža u obliku latiničnog slova S u dužini od 32 kilometra. Njen najviši vrh „Jankov kamen“ (1833 m) ime je dobio po Janku Sibinjaninu, koji je, vraćajući se iz Kosovskog boja, na samom vrhu, kako kaže legenda, postavio kamen-obeležje. Čak i da nije tako, u tu tvrdnju je lako poverovati kada se čovek nađe na samom vrhu planine i pusti pogled niz njene obronke. Jer Golija je zaista planina neverovatne lepote.
Prilično slabo naseljena, sa mnoštvom zemljanih i travnatih staza koje se ukrštaju u gustim šumama iscrtavajući „paukove mreže“, gde se samo domaće stanovništvo dobro snalazi, Golija je još pomalo divlja, neurbanizovana, „nezačešljana” planina. U tome je i sva njena lepota. „Planina voda” ima izvore po čitavoj svojoj teritoriji, zabeleženo ih je oko sto. Golija je jedna od nekoliko planina Srbije na kojoj su primećene glacijalne pojave. Dva jezera izdvajaju se neobičnim izgledom: Dajićko i Okruglica.
Ispod vrha Crepuljak nalaze se Veliko i Malo Košaninovo jezero. Ime su dobila po velikom srpskom botaničaru i hidrobiologu Nedeljku Košaninu, koji je dugo izučavao prirodne lepote i vrednosti ovog kraja. Goliju krasi i prostranstvo šumskog pokrivača. Naročito su zastupljene bukove šume, a neki njihovi delovi imaju odlike prašume. Njene padine obrasle su prostranim livadama i pašnjacima. U šumama smrče očuvale su se tresave (tresetišta), veoma specifični i osetljivi ekosistemi. Naša najšumovitija planina sakriva, ali i čuva redak i bogat biljni i životinjski svet. Na njoj su česti primerci tercijarne flore.
U mnoštvu od oko 900 biljnih vrsta izdvajaju se endemične i reliktne vrste, te vrste koje su postale ugrožene. Očuvana prirodna retkost je planinski javor, sinonim za floru Golije. Sa stanovišta zaštite planinskog javora i njegovih zajednica, veoma je značajno to što je ta vrsta preživela ledeno doba, te je u svom izvornom obliku i danas očuvana u delovima. Poseban značaj imaju i zelenika, Pančićeva bedrenica i Adamovićeva majčina dušica, inače vrste od međunarodnog značaja za očuvanje biodiverziteta. Botanički značajna područja na Goliji čine i lišćarske i lišćarskočetinarske šume prašumskog tipa, te šume četinara, posebno subalpske smrče.
Golija je jedan od važnih evropskih centara ornitološke raznovrsnosti. U njenim šumama zabeleženo je 45 vrsta ptica koje spadaju u grupu prirodnih retkosti i oko 90 vrsta koje su kandidati za Crvenu knjigu ptica Srbije, što dodatno ukazuje na značaj Golije za očuvanje retkih i ugroženih vrsta ptica. Životinjski svet čine za planine u Srbiji uobičajene vrste: vukovi, lisice, zečevi, divlje svinje, srne... Lepoti te planine, i čitavog područja u kome se ona nalazi, ljudi nisu odoleli ni u davnim vremenima. Još u 12. i 13. veku srpski vladari su tu podizali svoje zadužbine.
Spomenici kulture od izuzetnog značaja svakako su manastiri Studenica (12. vek) i Gradac (13. vek). Ta tradicija se i kasnije nastavila. Danas na Goliji žive ljudi koji su u potpunom skladu sa prirodom. Retke naseobine od nekoliko drvenih kuća na proplancima, padinama ili prevojima naseljavaju žitelji koji se bave preradom drveta, uzgojem stoke, proizvodnjom meda i mlečnih proizvoda. Stanovnici Golije mudrom izrekom štite svoju planinu: Kada bi svaki čovek znao koje je drvo njegovo, nikada ga ne bi posekao.
