Porodica koja se više naraštaja potuca od nemila do nedraga, menjajući mesta boravka među raznim plemenima i oblasti pod upravom različitih gospodara, i po nevolji promeni više krsnih slava kao razaznatljivi znak pripadnosti i porekla, unapred je osuđena na gubitak spona sa srodnicima i prekid u pamćenju sopstvenih korena. U takve porodice, među hiljadama sličnih u srpskom narodu, sticajem zlosrećnih istorijskih okolnosti, spada i porodica Velikog Vožda. On sam, pak, sin pukog seoskog siromaška, uzdižući se iz svakovrsnih neprilika isključivo sopstvenim trudom i pregnućem, zagledan u budućnost, koju je bilo teško proniknuti, nije ni stizao da se pozabavi ovim ptanjem. Pada u oči da se niko od njegovih savremenika, koji su ostavili svedočanstvo o njemu, ne poziva na njega, niti na njegovu priču ili izjavu, o daljim precima. Kada su, u ovom veku, Karađorđevi potomci nastojali da nešto više doznaju o dubljim korenima svoje loze - mnogi izvori su bili zatureni, još više nepoznati, a tome su se ubrzo isprečili i događaji koji su nalagali ćutanje, jer je, po ko zna koji put, iz vlastodržačkih razloga, postalo zazorno i samo pominjanje Karađorđevog imena.

Danas, ipak, zahvaljujući i mnogim novim činjenicama i podacima iz više područja nauke (istorija, etnologija, antropogeografija, folkloristika, genealogija) u mogućnosti smo da postavimo u određeni okvir poreklo Karađorđevih predaka i njihovo vekovno kretanje raznim predelima, od zavičajne matica do naseljavanja u Šumadiju.

Lukačevići Popadići Karađorđevi preci

U srpskom plemenskom društvu, čija je odlika, u nedostatku pisanih svedočanstava, jaka tradicijska kultura i rodoslovno pamćenje, koje seže i do dvadeset i pet kolena u prošlost, što se i danas očituje na tlu Crne Gore, sačuvano je obilje podataka o precima Vožda Karađorđa. Po jednom od ovih predavanja, početkom DžVII veka Voždovi preci su živeli u zetskom selu Bjelastavići. Odavde, kad je umro predak pop Boško, zvani Bakun, popadija se preseli sa decom u Berislavce, selo kod Podgorice, gde se, po njoj, prozovu Popadići.

Neko vreme su, posle Zete, bili u Crmnici, u selu Dupilu i Gluhom Dolu, odakle su prešli u kučko selo Doljane, a odatle, nakon kraćeg prebivanja, u Vranj, pa u Mataguže kod Skadarskog jezera. U međuvremenu, između doljana i Mataguža, boravili su i u selu Zlatici. Po jednom predanju, Voždovi preci su, pre prelaska u Vasojeviće, zastali na vrelima reke Ribnice, kod Podgorice, odakle su prešli u Kovačicu. Posle boravka u nekom selu u LJešanskoj nahiji, izbegli su u predeo Rovaca, najpre u Liješće, a potom u Velje Duboko, kod Kolašina. Odavde su prebegli Vasojevićima, u Lijevu Rijeku, gde su izvesno vreme probavili u ljevorečkom selu Lopatama.

Vrlo je jako predanje o boravku Voždovih predaka u selu Beranu, ispod Đurđevih Stupova, kao i mestu Kralji, gde se s njima svojata vasojevićko bratstvo Đurišića. Iz Kralja su se sklonili u Gusinje, a odatle su pobegli u Bihor. Najpre u seloCrnču, pa u Godušu, u kojoj i danas pokazuju mesto zvano Kućišta, za koje drže da je tu živeo predak Karađorđev. Postoje potvrde i da su Voždovi preci bili u selu Dragovoljići kod Nikšića, kao i u selu Mačetovo kod Prizrena (tačnije: Mačetovo, kod Muštišta) i Bugariću na srednjem Ibru, a sveže je i sećanje na njihovo prebivanje, uoči odlaska u Šumadiju, u selima Žabren i Petropolje na Sjeničko-pešterskoj visoravni.

Kada se ovom nizu mesta dodaju Viševac, Petrovac (Mramorac), Žabare, Masloševo, Zagorica i Krušedol, postaje vidljivo da su Voždovi preci i njegova porodica proboravili u tridesetak naselja pre konačnog nastanjivanja u Topoli, koja je, u ova dva veka, u pravom smislu reči ognjište i kolevka Karađorđevića. Ako je u Šumadiji, prema Cvijićevom zaključku, zgusnuta snaga svih srpskih zemalja, onda je životni put Karađorđevih predaka, koji su bivakovali i zbežavali se u toliko srpskih predela, oličenje selidbenih tokova srpskog naroda tokom vekova, do slivanja u Šumadiju. Pomeštanjem iz naselja u naselje, Voždovi preci su menjali područja različitih plemena, kako srpskih tako i inorodnih. Kako su to bili vekovi nemira i previranja među plemenima, kao i njihovih sukoba i stapanja, to je dolazilo i do splemenjavanja u njima, pogotovu doseljeničkih, a samim tim i slabijih, porodica. Otuda su mnoga plemena, među kojima su obitavali Voždovi preci, kasnije svojatala Karađorđa kao svog saplemenika.

Tako se tvrdilo da je Vožd poreklom Kuč, Klimenta, Vasojević, Srbljak ili Ašanin, a u prizrenskom kraju su ga, po podacima Grigorija Božovića, prisvajali i Đinovci.

Ni Kuč, ni Vasojević, ni Kliment

Istina, polazna i završna stanica u etapnom preseljavanju Voždovih predaka do Šumadije jeste vezana za Kuče, ali nema nikakvih dokaza da su oni Kuči. U Doljanima su se pribili uz Kuče, a iz Petropolja, odakle su se, po najprihvatljivijem tumačenju, odselili preko Javora i Užičke nahije u Šumadiju, Voždove pretke su ispratili, štiteći ih, pobratimi Kučevići iz Žabrena, islamizirani Kuči, pri čemu je ovde reč o duhovnom orođavanju - pobratimima, a ne o krvnom srodstvu ili bratstvenicima.

Kako je, nesumnjivo, Voždovo krsno ime bio Sv. Kliment (koga su njegovi preci počeli da slave po prelasku u Vranj), to se njegovo poreklo dovodilo u vezu sa Klimentima, među kojima ima i mnogo poarbanašenih Srba. Istina, Voždovi preci su jedno vreme bili na području među Klimentima, a na više mesta i u susedstvu ovog ratobornog i pokretljivog plemena, ali ovakvo tumačenje porekla nema nikakvu osnovu, za šta je dovoljno ubedljiv podatak da sami Klimenti, dok su održavali krsnu slavu, nisu slavili Sv. Klimenta, već, kao i Kuči, Hoti i Grudi - Sv. Nikolu.

U istoriografiji i književnosti je nosilo prevagu mišljenje da su Karađorđevi preci od Vasojevića. Tako je početkom prošlog veka pevao Sima Milutinović Sarajlija, imenujući vožda kao sina Vasojevića, a to mišljenje je početkom ovog veka prihvatio i istoričar Vukićević, povodeći se za diplomom koju je 1840. godine vladika crnogorski Petar II Petrović NJegoš izdao Voždovom sinu Aleksandru Karađorđeviću, u kojoj se kaže da Vožd proističe "iz dervnih knezova naše provincije Vasojevića". NJegoš je tačno kazao, ali ga ovde Vukićević nije pravilno protumačio. Tačno je da su Voždovi preci podugo bili u oblasti Vasojevića, ali to ne znači i da su Vasojevići poreklom. I tačno je da su neki direktni Voždovi preci davno bili kneževi, ali je njihovo knezovanje na žalost okončano upravo u oblasti Vasojevića, u koju su došli u kneževskom zvanju.

I Gurešići slave Sv. Klimenta

Na osnovu činjenice da se voždovi preci ne mogu udenuti u Vasojeviće kao njihov rod i izdanak, jasno se nameće zaključak da su oni u ovoj oblasti došljaci, čime se isključuje mogućnost, predočena u jednom zapisu književnika Grigorija Božovića, da su starosedeoci, to jest Srbljaci ili Ašani, kako su Vasojevići nazivali nevasojevićko stanovništvo u okviru predela na koje se, kretanjem iz matice, proširilo pleme Vasojevića. Kako sažeto kaže Ivan Kosančić (1912), "sa Vasojevićima, i u Crnoj Gori i ovamo u Sanyaku, žive od dvesta godina mnoge porodice skoro iz svih crnogorskih i brdskih plemena, a biće da i starosedelaca" i u njima je 126 bratstava, a od toga 76 srbljačkih bratstava. A kroz tu mešavinu bratstva i plemena su prošli i Voždovi preci u potrazi za skloništem i boljim uslovima života. Zanimljivo je da u prilog tvrdnji da Voždovi preci nisu Vasojevići Grigorije Božović navodi podatak da oni nisu, kao ostali Vasojevići, slavili Sv. Aranđela ili Aleksandra Nevskog, već - Svetog Andreju (!).

No, Božović, koji je odmah bio osporavan, u jednome je bio na dobrome tragu - zapisao je da su Voždovi bliski preci bili u Beran Selu, ispod Đurđevih Stupova, selu zapadno od Berana, odakle su se preselili u selo Godušu u Bihoru. Goduša je do 1809. godine bila srpsko pravoslavno selo. Danas u njemu nema nijednog pravoslavnog žitelja, no samo naše islamizovano stanovništvo, ali mnogi toponimi podsećaju da je to bilo selo pravoslavnih Srba: Boganovo selo, Bogutov do, Matova strana, Boškov do, Vlaški potok, Popova ravan, pri čemu nije bez značaja i činjenica da se u Goduši nalaze ruševine tri pravoslavna hrama i ostaci pet srpskih grobalja. A upravo se u Crnči nalazi ključ rešenja zagonetke o poreklu Voždovih predaka. Crnča, veoma staro selo, koje se pominje u Žičkoj hrisovulji (1220), nalazi se u donjem toku rečice Crnče, pritoke Lima, a danas oko trećine stanovnika u ovom selu su muslimani. Po Lutovčevim ispitivanjima, najstariji rod u selu su Gurešići, kojih je 1965. bio pet kuća. Za Gurešiće Lutovac kaže da ni oni nisu bihorski starosedeoci, već da su im stari doseljeni negde iz okoline Podgorice. O ovom rodu Lutovac je još zapisao: "Oni odavno tvrde da su od njihove porodice Karađorđevići, čija je kuća bila u Dolini. To se predanje čuje ne samo u Buhoru već i u susednim oblastima. Jedan stari Gurešić mi je pričao kako im je Karađorđe, kad je dolazio kod Suvodola 1809. godine, dao veliki bakarni kazan".

Predanje o srodništvu Gurešića i Karađorđa uneo je u knjigu o Vasojevićima njihov istoričar Miomir Dašić. Govoreći o snažnom prodoru srpske ustaničke vojske 1809. godine u ovu oblast, Dašić ističe: "Vožd je tada lično predvodio glavninu ustaničke vojske kroz Bihor. U selu Crnči sreo se sa svojim rođacima Gurešićima (od ovog roda je poticao Karađorđev đed Petar). Neki podaci govore da ih je tom prilikom darovao oružjem i municijom, navodno i nekim vojničkim kazanima."

Osim predanja i porodične tradicije ima u Lutovčevim zapisima i vrlo dragocen podatak o krsnom imenu, koji potvrđuje srodstvo Gurešića sa Karađorđevićima. Naime, u Bihoru i Koritima je ukupno 103 sela i u njima 334 srpska roda, koji slave dvadeset različitih krsnih imena, a među njima jedino Gurešići slave Sv. Klimenta, slavu koju su Karađorđevići održavali sve do 1890. godine, kada su je promenili.

Tripko Guriš iz sela Velje Duboko

Gurešići i Karađorđevići nisu samo srodni po zajedničkoj porodičnoj slavi, već potiču i - od istog pretka. Taj predak je Tripko Guriš Knežević. Po opisu, prenošeno s kolena na koleno, Tripko Knežević, s nadimkom Guriš, bio je neustrašiv junak, zakleti protivnik Turaka, od koga su oni zazirali, a u njegovom liku, kako je sačuvan u sećanju, lako je prepoznati potonjeg Karađorđa: Tripko je bio viši od dva metra, mršav i tamnoput, i malo povijenih ramena, po čemu je i prozvan Guriš. Folklorist Dragutin Vuković, koji je obradio predanje o Tripku Gurišu Kneževiću i opevanje njegovog junaštva u narodnim junačkim pesmama, uzima da je Tripko "pradjed Karađorđev".

KRSNA SLAVA KARAĐORĐEVIĆA

Kao što je poznato, Karađorđe je, budući duboko pobožan, kao i većina ljudi njegovog vremena, slavio Sv. Klimenta. NJegov sin, knez Aleksandar, vrlo je revnosno, i kao vladar (1842-1858), provodio kućansku slavu, dolazeći o njoj u Topolu, da je proslavi na očinskom ognjištu. Karađorđev unuk, knez Petar (potonji kralj-Oslobodilac), promenio je slavu 1890. godine, kada je, uz mitropolitovo dopuštenje, prestao da svetkuje Sv. Klimenta i uzeo za kućnog zaštitnika Sv. Andriju Prvozvanog, odlučivši se na taj korak usled nedaća koje su ga snašle: u toj godini njemu, prognaniku, bez otaybine i imetka, umiru supruga Zorka i tek rođeni sinčić, a on ostaje udovac sa troje dece. Danas Karađorđevići praznuju Sv. Andriju.

I Karađorđevi preci su promenili više slava. Svako od krsnih imena koje su praznovali je izraz određenih okolnosti u kojima se nalazila porodica Voždovih predaka. Vukićević konstatuje da su Voždovi preci u Doljanima, odakle kao prve stanice prati njihovo kretanje, slavili "kao i ostali Kuči" - Sv. Nikolu, a da su po prelasku u Vranje promenili slavu i počeli da svetkuju Sv. Klimenta, jer Vranjani slave ovog svetitelja.Početkom VI veka Voždov predak Bogdan Vojinović beži, da izbegne odmazdu, iz LJešanske nahije, gde je slavio Ćirilovdan, i odlazi u Rovca. A kada se krajem VII veka njegov potomak Tripko Guriš, takođe bežeći od krvne osvete, sklanja u Vasojeviće, vidimo njegovu porodicu da slavi Sv. Andriju (po navodu Grigorija Božovića), a potom u Bihoru gde, opet, slave Sv. Klimenta.

Nesporno je da su Voždovi preci, došavši u Šumadiju, preneli i slavu, Sv. Klimenta, ali je nedovoljno jasno zašto su u Doljanima slavili Sv. Nikolu. Neki autori to vezuju za Kuče, ali će pre biti da je to, nezavisno od Kuča, stara slava ovog roda, jer je jedna grana Vojinovića, u prvom redu Punoševi potomci, sve do do 1895. godine slavila Sv. Nikolu, a preslavljala prolećnog Sv. Nikolu. Druga, pak, grana Vojinovića, kojoj pripadaju Radulovići sa svojim ogrankom Bojanićima (kojima je, po Erdeljanovićevom svedočanstvu, i kralj Nikola priznavao da su od vojinovića sa Kosova), slavila je "od starine Jovanjdan zimnji i Malu Gospođu" i da im je saborna crkva bila posvećena Maloj Gospođi.

Svoju zadužbinu, crkvu u topolskom gradu, Vožd je posvetio Maloj Gospođi, a u manastiru Nikolju, dakle posvećenom Sv. Nikoli, u Donjoj Šatornji, koji je živopisan zahvaljujući staranju kneza Aleksandra Karađorđevića sredinom prošlog veka, pada u oči velika freska Kirika i Julite (Ćirilovdan) na severnom zidu naosa, veća no igde u srpskim manstirima. Po narodnom verovanju, naputešni svetac, pri menjanju slave, ne sme da bude potpuno zaboravljen, a takvom verovanju, skloni smo da zaključimo, bili su podložni i vladari.

Tripko je, piše Vuković, živeo u drugoj polovini DžVII veka, a doselio se iz Liješnja u susedno selo Velje Duboko, u severozapadnom delu rovaca. U Veljem Dubokom je pobio kolašinske Turke na čelu sa Bećir-agom, kad su došli da od njega plene Nemanjića blago, navodno tu sklonjeno iz manastira Morače. Ovaj događaj je opevan u narodnoj pesmi "Tripko Guriš i Bećir-aga", a Tripkova junaštva u još nekim deseteračkim pesmama. Prirodno, posle ubistva Bećir-age, Tripko je morao sa mnogobrojnom porodicom da beži iz Veljeg Dubokog, u kojem se i danas pokazuju ostaci gde mu je bila kuća, u Donjem selu, uz rečicu Mrtvicu, koja protiče sredinom sela, "jer na tom mjestu do sada nije više podizana nikakva zgrada." Tripko se prvo sklanja u selo Dragovoljiće kod Nikšića, a odatle, kad oseti da su mu Turci na tragu, beži u Vasojeviće, gde će i poginuti u jednom okršaju sa Turcima, posle čega se njegova porodica seli u Bihor, odakle će neki njegovi sinovi preći u Šumadiju.

Po rodoslovnom pamćenju, koje je u ovim krajevima duboko ukorenjeno, Tripko je imao dva brata - Vuka i Marka, i šest sinova - Petronija, Marka i Jovana, koji se pominju u narodnoj pesmi, zatim Simeuna, Radaka i Mitra (po nekima je imao još i sina Antonija) i jednu kćer, od koje, udate za nekog uskoka, potiče bratstvo Žižića. Po pamćenju sačuvanom među Karađorđevim srodnicima u Šumadiji, koje je istražio Milenko Vukićević, Karađorđev deda Jovan, koji se naselio u Viševcu kod Rače, imao je četiri brata - dvojici, od kojih je jedan ostao u Vasojevićima, a drugi zastao u selu Bosioci u Užičkoj nahiji, imena su zaboravili, a preostala dvojica, koji su s Jovanom došli ovamo, jesu Radak (naseljen u Mramorcu) i Mitar (naseljen u Bašinu). Po ovome se može uzeti za razložno da su potomci Jovanovog brata koji su ostali među Vasojevićima zadržali pradedovsko ime, tj. Gurešići, i pretpostaviti da su oni potomci Petronija i Mitra, a oni u Biosci Simeunovi.

Potomci kneza Bogdana Vujovića

U ovako postavljenom srodstvu i genealoškom pamćenju čini se logičnim i prihvatljivim stapanje loze Karađorđevog dede Jovana sa Tripkom Gurišom Kneževićem, kao karikom koja je nedostajala u lancu predačke povezanosti. Pri tome, treba istaći jednu činjenicu: u društvu koje ima plemenski okvir niko se ne može sam titulisati, jer za svako bratstvo, pa i pojedinca, postoje stroga, utvrđena merila, koja neprikosnoveno odslikavaju svakoga, lišavajući ga mogućnosti ulepšavanja i samohvale, a ponekad i nemilosrdno žigošući nepovoljne crte. U ovom društvu niko ne može tek tako sebe nazvati Vojvodićem, Barjaktarovićem ili Kneževićem, a da to nije stekao ličnom zaslugom ili nasleđem. A Karađorđev predak Tripko je, po rodu, predanju i pesmi, bio - Knežević. Umesno je je zapitati se: otkuda mu kneštvo?

Po predanju koje je zapisao sakupljač narodnog blaga Dragutin Vuković, knez Bogdan Vojinović predak Tripka Guriša Kneževića, naselio se u selo Liješnje u Rovcima negde početkom DžVI veka. Knez Bogdan je pre toga živeo u LJešanskoj nahiji, ali je otuda, pošto je na dan svoje slave, Ćirilovdan, pobio trideset podgoričkih Turaka, morao da beži u Rovca, Tripko je peto koleno Bogdanovo, jer, po rodoslovnom pamćenju, Bogdan je imao Radovana, Radovan Novaka, Novak Maksima, Maksim Mijata, a Mijat Tripka.

Knez Bogdan Vojinović, kako kaže porodično predanje, potomak je kneza Vojislava Vojinovića, čiji je predak vojvoda Vojin iz Vučitrna. Od vojvode Vojina, odnosno kneza Bogdana Vojinovića, izvodi svoje poreklo oko četrdeset bratstava u Crnoj Gori, među kojima, po ispitivanju našeg znamenitog etnologa Jovana Erdeljanovića, Radulovići u cetinjskom Bašinom Selu, Zavrgu kod Nikšića i pješivačkom selu Milojevići, gde se jedan ogranak preziva Gavrilovići, zatim Radovići i Perovići (zvani "Ozrinići") u bajičkom zaseoku Duboviku, Bojanići u Krivošijama, kao i Punoševići i od njih Miloševići i Pejovići, Marićevići, Pajovići, Vodalije (Odalovići), Boratovići i Parače u njeguškom Dugom Dolu, Bogdanovići u Kopitu, Vujaši ili Vujaševići, Peraši i Ćorovići u Mircu, Đuranovići u Dugom Dolu i Kamenarima, itd.

Vojinovići, na koje danas podseća veliki kameni Vojinovića most u Vučitrnu, ispod koga je Sitnica, promenivši tok, prestala da teče pre više od dva veka, jer se 1792. pominje da je već na suvom, van sumnje su ona porodica koju narodni pevač uzdiže u pesmi"Ženidba Dušanova". Da oni nisu samo plod mašte naroda junačkog pesništva, svedoči podatak da se Miloš Vojinović pominje 1333. godine kao stavilac u dvorskoj službi kod kralja Dušana, a u jednoj ispravi (tada već) cara Dušana 1351. godine se pominju vlastelini Vojinovići - Vojislav i Altoman. U jednom spisu se ističe da su Dušanovi savetnici bili braća Vojislav i Toma Vojinovići. Stihovi narodne pesme, kad car Dušan, na poruku i uslov latinskoga cara Mijaila da u svatove ne vodi sestriće Vojinoviće, gnevno zavapi: "Dotle li se zulum oglasio / od sestrića, od Vojinovića!", zapravo odslikavaju jade koje su, odista, Vojinovići zadavali Dubrovniku. Pogotovu Vojislav Vojinović. Kako duhovito primeđuje književni istoričar Miroslav Pantić, o tome svedoči jedno mesto "odavno po zlu čuveno", u "Kraljevstvu Slovena" Mavra Orbina, gde se napada Vojislav Vojinović kao šizmatik i vrlo opak čovek, što, drugim rečima, znači: odani pravoslavac i ratoborni velmoža, koji je od Dubrovnika danak uterivao. A o njegovom ocu Orbin je zapisao: "Pod raznim izgovorima vojin je za svoga života naneo Dubrovčanima velike štete".

Dubrovčani plaćali porez Karađorđevim precima

Po Dušanovoj smrti, kada se već javljaju pukotine u zaljuljanom srpskom carstvu, kudikamo je najjači vlastelin knez Vojislav Vojinović, pomagač u mnogim poslovima caru Urošu, koji ga, mimo tadašnjih običaja, izrikom pominje 1362. u jednoj ispravi izdatoj Dubrovčanima. Za Vojislava Vojinovića istoričar Vladimir Ćorović kaže da je rođak, i to veoma odan, mladome caru. Dve su verzije o srodstvu Vojinovića sa Nemanjićima. Po jednoj, prilično labavoj, (Mavro Orbin), car Uroš se, oteravši, na način svojstven Nemanjićima, od sebe kćer vlaškog vojvode Vlajka, oženio kćerkom Vojislava Vojinovića, a po drugoj - vojvoda Vojin je bio zet kralja Dečanskog, koji mu je dao u baštinu Humsku oblast, što se potvrđuje i u jednoj ispravi cara Uroša koji Vojislava Vojinovića naziva bratom. U ovom drugom slučaju bi stihovi narodne pesme, koja Vojinoviće imenuje kao nećake cara Dušana, bili tačni.

PRVI USTANAK PODIGLI SRBI IZ CRNE GORE

Udeo dinarskih plemenika u Prvom srpskom ustanku, kako je pokazao Petar Šobajić, ne samo što je vidljiv nego je i od neprocenjivog značaja. Upravo iz krajeva u kojima su boravili potomci starih Vojinovića i Voždovi preci potiču mnogi znameniti ljudi Prvoga ustanka: iz Rovaca je jasenički knez Teodosije Marićević u Orašcu, iz Pipera Voždov barjaktar Tanasko Rajić i Uzun Mirko Apostolović, iz Bjelopavlića kapetan Milutin Garašanin, iz Kuča vojvoda Vasa Čarapić pod Avalom i Jovica Milutinović u Sankoviću kod Mionice, iz Drobnjaka predsednik Praviteljstvujuščeg sovjeta Mladen Milovanović i vojvoda Stojan Čupić, iz Vasojevića su starinom Hayi Prodan Gligorijević i Čolak Anta Simnović, iz Banjana znameniti valjevski Nenadovići i vojvoda Luka Lazarević, iz Pivljana vojvode Miloš Pocerac i Arsenije Loma, iz Nikšića Sima Milutinović Sarajlija, knezovi Grbovići u Mratišiću i Petar Moler, iz Morače su vojvode Petronije Šiša i Hajduk Veljko Petrović, dok vojvodu Lazara Mutapa svojataju, kao i Karađorđa, više plemena (Cuce, Rovčani, Vasojevići, Pivljani), itd.

Ovi prvaci, na čelu sa Karađorđem, njihove porodice i najveći deo stanovništva koje se uoči Prvoga ustanka obrelo u Šumadiji, čineći odlučujuću silu u istorijskom pregnuću 1804. godine, po rečima akademika Petra Vlahovića vratili su Srbiju sopstvenom državnom životu, noseći tu misao koja nije venula ni u vekovima robovanja, što je u etničkoj istoriji srpskoga naroda bilo od presudnog značaja.

Oblast Vojislava Vojinovića, koji se vremenom, zamenom grada i župe Zvečan za Brvenik sa čelnikom Musom (1363), uveliko pomerio na sever i zapad, prostirala se od Rudnika do Dubrovnika, obuhvatajući Podrinje, Užice, Sjenicu, Polimlje, Hercegovinu i Konavlje, a car Uroš ga još podario i titulom kneza zahumskog.

Stradanje i rasejavanje Vojinovića nastaje po Vojislavljevoj smrti (1363), kada sinovac Nikola Altomanović pobeđuje vojsku Vojislavljeve udovice Gojislave (1367), a nju sa sinovima Dobrivojem i Stefanom baca u tamnicu, preotevši joj do oktobra 1368. godine sve zemlje od Rudnika do Trebinja. Orbinijeva vest da je Gojislava sa sinovima u tamnici otrovana nije tačna, jer se iz dubrovačke arhivske građe vidi da se ona sa sinovima, uz pomoć Dubrovčana, sklonila u Albaniju.

Kada je Nikola savladan 1373. godine od združene vojske kneza Lazara, bosanskog kralja Tvrtka i kopljanika ugarskog kralja Lajoša, koje je predvodio Nikola Gorjanski, Vojinovići su, usled promenjenih prilika, bili slabašni i nemoćni da imaju vidnijeg udela i pokušaju da povrate staru svoju državu, našavši pribežište i spas u susedstvu Dubrovčana, odakle su, preko Čarađa, njihovi potomci, među kojima je najvidljiviji Bogdan Vojinović, a potom njegov unuk Punoš, krenuli put plemena NJeguša, a drugi, pak, među Kuče, posle skrivanja među Arbanasima. Otuda i razlike u njihovom pamćenju o zemlji matici - Kosovo, Podrinje, Hercegovina...

Tako je, u najkraćem, teklo zbežavanje kosovskih Vojinovića, u čije potomke narodno predanje uvršćuje i pesmom opevanog Voždovog pretka Tripka Guriša Kneževića.

Dolaskom u Šumadiju, tačnije ponovnim prebivanjem u njoj, s obzirom na to da su Voždovi preci živeli na rudniku u DžIV veku, nastavlja se grananje Voždove loze. U Šumadiji, po nalazu Borivoja M. Drobnjakovića, srodnici Karađorđevića su potomci Karađorđevićevih stričeva - Kuzmići (Jockovići, Pajovići) u Mramorcu, Marinkovići (Kočići, Kojadinovići Stankovići, Radojkovići, Joškovići) u Cerovcu, Vasići u Baničini, Saranovci (Živanovići - Krkići, Jeremići, Binići, Bacići, Vitorovići, Mitrašinovići, Senići) u Selevcu, Gitarići u Dobrodolu i Starčevići u Bašinu, kao i potomci Karađorđevićevog brata Marinka - Marinkovići u Topoli i Krćevcu, koji svi i dan danas slave Sv. Klimenta. Dinastija ponikla u narodu i izrasla iz njega orođena je i sa nizom drugih radova. Tako su usled ženidbeno-udadbenih veza sa Karađorđevićima svojta Ivanovići zvani Ivanekići u Krćevcu, Dukići u Banji, Novakovići (staro prezime) u Vlakči, Gerasimovići Perinići/Radovanovići, Markovići) u Venčanima i Darosavi, Manojlovići u Topoli, Simići i Trpkovići u Mramorcu.

Udajama Karađorđevih kćerki u srodstvo sa ovom vladačakom lozom su uvedene vojvodske porodice Milovanovića, Ristića-Pljakića, Karamarkovića i Čarapića. U krug rođaka su ušli i Anastasijevići, Bojanići, Nikolajevići, Petronijevići, Pešike, Radojlovići, Radojčići, Ristići, Simići, Stojadinovići u Beogradu, Pavlovići u Kragujevcu, Bogatinčevići u Šapcu.

Ženidbom Karađorđevićevog sina Aleksandra sa Persidom Nenadović, kćerkom vojvode Jevrema i unukom gospodara Jakova Nenadovića (1830. u Hotinu), spojene su dve najuglednije i najmoćnije, a i suparničke, porodice toga vremena - Karađorđevići i Nenadovići. A ženidbom Kneževića Petra (kasnije kralja) sa kneginjom Zorkom (LJubicom), kćerku knjaza Nikole (Cetinje, 1883), rođački su povezane dve srpske dinastije - Karađorđevići i Petrovići.

Vremenom će supruge, majka Karađorđevića biti i vlaške bojarke, ruske kneginje, grčke i danske princeze, među tastovima će biti rumunski, grčki i italijanski kralj među zetovima će se naći i ruski veliki knez iz carske porodice Romanova. Stepen orođenosti dinastije Karađorđevića sa evropskim dvorovima najbolje se može videti iz činjenice da je, u ovom trenutku, kraljević Tomislav Karađorđević, na osnovu stepena sredstva sa kraljevskim domom Velike Britanije, u najužem krugu potencijalnih pretendenata na - englesku krunu.

Autor: Mile Nedeljković