Melburnški mesni odbor Srpske narodne odbrane za Australiju objavioje 1965. godine brošuru dr Laze M. Kostića "O srpskom imenu – mišljenja stranaca", koja je nastala kao polemika s Antom Starčevićem, koji se podrugivaosrpskom imenu tvrdeći da ono znači svrabež, da je ime čergarskih plemena koja su patila od šuge ili svraba, Srbi zapravo znači "svrbi".
Za razliku od "ocahrvatske domovine" koji je svoju plitkoumnost i neobrazovanost nadoknađivaodrskošću, bezobrazlukom i brutalnošću, Kostić se latio ozbiljnog istraživačkog rada, skupio veći broj etimoloških i onomatoloških tumačenjastranih autora. On nije ocenjivao ispravnost pojedinih gledišta niti objašnjavao eventualno nepodudarnost. Važno mu je bilo samo da je reč o ozbiljnimautorima, a nigde, ni kod jednog pisca, nije bilo ni traga docnijim Star-čevićevim bljuvotinama, niti se mogla potvrditi pretpostavka nekih starihautora da reč Srbin vodi poreklo od latinskog izraza servus, što znači rob.
Ono što je usput saznao u toku svojih istraživanja nije ni malo povoljnoza same Hrvate. Ferdo Šišić je, citirajući arhiđakona Tomu, naveo da Hrvatznači hajdučka skitnica, jedan mađarski jezuita iz 18. veka da to ime potiče odbugarskog kana Kuvrata kome su bili potčinjeni, a Jiriček da je iranskog porekla.Lingvista Rudolf Muh smatra da reč Hrvat potiče iz germanskog izrazahrvatna, što znači "sa rogovima", odnosno "ovan". Na iranskom jeziku haurvatznači čuvar stoke ili čobanin. Hristijan Bartolomej u svom staroiranskomrečniku navodi da reč ksrvant znači grozan, jeziv. Karl Penka u delu "Porekloarijevaca" iz 1883. godine kaže da "Hrvat" označava onoga koji drugome pripadaili roba. Na litvanskom jeziku ta reč označava ljutog i manitog čoveka.
Čuveni slavista Pavle Josip Šafarik u svojoj "Istoriji slovenske pismenosti",objavljenoj u Pragu 1865. godine navodi: "Prvobitna, stara postojbina Srba behu Istočni Karpati i Crvena Rusija, Onaj deo Srba koji je sedeo na Karpatima dobio je lokalno ime Hrbati, Hrvati, Horbati, Horvati od planineHrbi, sad Horbi i zadržao ga čak i posle iseljenja." (str. 7.) Austrijski etnografKarl Baron Černik pisao je: "Ime Hrvat izvodi se od slovenske reči hrb,što znači breg; Dobrovski ga je izvodio iz reč hrb, što znači panj."
Izraz Srbin se skoro u svakom jeziku drugačije izgovara, a kako navodi Jireček, ranije su i Srbi govorili "Srblin, Srbli, dok Đura Daničić determiniše taj izraz iz stare indijske reči sarb koja znači "braniti, štititi."Već su i sami hrvatski istoričari demantovali Konstantina Porfirogenitakoji je tvrdio da su Srbi naziv dobili kad su postali robovi rimskog cara.Joan Lucius iz Trogira pisao je: "I oni koji se istinski bave slovenskim idiomomznaju da su Grci i, prema njima, latini trabunjali kad su naziv Srbi izvodiliiz servituta (robstva), iako su bili susedi Srba; jer one koje Sloveninazivaju Srbljima, njih Grci, da bi izbegli tvrdoću (izgovora), zovu Serbliili Serbuliani, a zemlja koju obitavaju Sloveni zovu srpska, što je Grcimateško da izgovore, pa kažu Servia." (str. 15.). Ferdo Šišić u raspravi "o imenuHrvat i Srbin kaže da je to "nesmisao", jer kaže da su Srbi s tim imenomdošli na jug, dakle su ga već imali prije nego su došli tobože u službu carurimskome, a onda ima i lužičkih i ruskih Srba, koji nijesu nikad nikojemurimskom caru robovali."
Češki slavista Josip Dobrovski pisao je 1808. godine Jerneju Kopitaru:"Srb, pak, nije ništa drugo nego Sarmata skraćeno i predrugojačeno (alterirano)."Šafarikovo tumačenje je u nauci najčešće prihvatano: "Smisaonarodnog imena Srb je prema tom jasan: ta reč ne označuje ništa drugo nego naciju gens, u kom značenju mu potpuno odgovara indijska reč nastala iz istog korenaserim (natio). Ovaj način označavanja je toliko saobrazan prirodi narodau njihovom detinjstvu da ga često nalazimo i kod drugih naroda." (str. 17.) Če-ški slavistaPervolf 1883. godine navodi: "Apelativum je ime Srb, Srbin, Srbljin...U srpskom se kolektiv označuje kao Srpčad...Srbadija, srpski narod" (str.18)Prihvatajući Šafarikovo tumačenje Alojz Vaniček objašnjava naziv Serboi,Sirboi od Ptolomeja, Serbi od Plinija itd. Smatra da prefiks "su" označujestvaranje nečega, rađanje, Srbin je prvobitno "rođeni" prema čemu je plural odnosnokolektiv – red (gens, natio)." Češki slavista Jaroslav Sutnertvrdi da je prvobitno značenje reči Srbin – čovek predak, ljudi, narod.
Interesantno je i mišljenje nemačkog etnografa Johana Kaspara Cojsa,koji dovodi u vezu nemački naziv Suevus. "Suevi, ili Suebi, to je veliko germanskopleme na obalama Istočnog mora, odakle se raširilo ka zapadu i jugu.Spominje ga i Cezar. Danas se održalo u nazivu Švaba. Cojs misli da je Srbinslično, ako ne baš isto, što i Švaba! 1848. godine nemačkiistoričar religije Karl Ekerman je tvrdio: "Srbin znači narod." Druginemački istoričar Hajnrih Leo pisao je 1857. godine: "Srbi, zajedničko imeza sve Slovene južno od Ljutice (Vilca), dolazi od sanskritskog osnova Sarb,srp: ići, trčati, klizati, nemački: strom, stroemen, latinski serpere. Ovo staroime Sarbi označjuje, dakle, Srbe, Vende, kao lutajuća plemena u stalnom pokretui mora da im je bilo nadenuto ili od drugih ili od njih samih u staro doba,dok su još vodili nomadski život."(str. 20.) Francuski slavista SiprijanRober objavio je 1852. godine knjigu "Slovenski svet" u kojoj je naveo: "Što setiče tačnog značenja reči Srbin, naučnici nisu još uspeli da nešto odluče(spominje razne legende) ... Kakve god da su te narodne legende, izgleda vrlo verovatnoda ime Srbin označava ispočetka oružane Slovene".
Indogermanista Feliks Samson 1904. godine piše da reč serb ili smirbznači sin ili najbliži rođak. Ona potiče od starosrpske reči sebar, "što zna-či čovek koji je slobodan ali nije plemić, seljak, zemljak, drug u seoskoj zajednici."Istovremeno, pasierb, pastorak, nije punopravan, nije čisti član zajednice.A sibru je pravi član. Metatezom je od sibru došao sirbu, Srbin. I taj izrazmože da se primeni na oba dela Slovena sa srpskim nazivom. Srb, Srbin, srpski,Serb, serbski, serpski." Rudolf Klainpaul 1919. godine objašnjavaporeklo reči dojč: "Ovo ime ima nečega upadljivog, iako ono ne stoji sasvimsamo već ima svoj pandam u imenu Srba, kojim se nazivaju ne samo Sloveni na balkanskompoluostrvu, već i naši Vendi ili Sorbi (misli na Lužičke Srbe, LNK),a koje Šafarik takođe izvodi iz pojma narod (Srb). Jer on ne sadrži (taj pojam)nikakvo obeležje koje bi njihove titulare razlikovalo od ostalih naroda; on prostoignorira u potpunosti ostale narode." Vladimir Dvorniković je1939. godine u "Karakterologiji Jugoslovena" naveo tvrdnju Nike Županića da"ili Srb potiče iz jezika alorodskih arborigena, i to iz "jezika Lezgijaca, u kome"sur" (sar, ser, sir, sor) znači, čovek, a sa pluralskim sufiksom "bi" dobijamoSer – bi, što bi značilo "ljudi" ili "narod". Šuflaj u knjizi "Srbii Arbanasi" koja je izašla u Beogradu 1925. godine ističe: "Zagonetno imeSrbin, čini se, dobiva najbolje tumačenje u jednom od brojnih jezika kavkaškihbrdina koje su postale pravim muzejom za ostatke mnogihpredindoevropskih naroda,što su negde živeli na širokim skitskim poljanama. Prema tom jeziku,koji pravi plural pomoću sufiksa – b, ime "Serb" značilo bi "ljudi".
Bukureštanski istoričar prava Kaušanski 1936. godine je pisao: "Srbiznači isto što i srodnici; tako su zvati svi Sloveni, zapadni susedi zvali suih Vendi." Da Srbin u osnovi znači srodnik smatrali su nemački slavistiRajnhold Trautman i ruski etimolog Maks Vazmer, koji je posle živeou Nemačkoj. Šafarik je u knjizi "Slovenske starine" tvrdio: "Domaće, prastaroime Slovena u ukupnosti, ili bar njihovog većeg dela beše Srbi, Serbi(str. 26.) On to potkrepljuje temeljitim istraživanjima i objašnjavanjima,pa kaže: "Sve do u najudaljeniju starinu dopire ovo ime. Mi ga nalazimospomenutog u ovoj svojoj prvobitnoj, pravoj, domaćoj formi već kod Plinija.(pre 79.) i Ptolomeja (pre 175.) u nizu drugih naroda nastanjenih između Volge,Najotisa i Dona... Iz toga proizilazi jasno koliko je još tada bila rasprostrtaupotreba imena Srb. To se odlično potvrđuje rečima bavarskog geografa;po njemu je zemlja Serivana (tj. Srbljana) tako velika, da svi slovenski narodiiz nje proistekoše, kao što sami potvrđuju."
Nakon što je nastojao da objasni značenje reči Srbin, Siprijan Rober jeu knjizi "Slovenski svet" tvrdio; poput Josifa Dobrovskog, Karla Ekermanai Anzelma Banduria: "Ispočetka su svi Sloveni zvani Vendi ili Srbi. Janeću ispitivati koje je od ova dva naimenovanja prethodilo drugome; ograni-čiću se da utvrdim da je ime Srbin, jednako kao i ime Vend, upotrebljavano daobeleži celokupnu rasu. Ptolomej je već bio spomenuo Srbe (Serboi ili Sirboi),narod koji je kako on reče, nastanjen između Ra (Volge) i nefritskih planinaiza Vala i Orineja. Po primeru Ptolomeja, Plinije takođe označuje Srbeili Serve, kao da obitavaju između Dona i Volge u blizini Vala i Meotika.Ovi Srbi iz Rusije pojavljuju se odjedanput u 9. veku kao veliki narod. Najzad,oko godine 950. car Konstantin Porfirogenit spominje ponovo među narodimaSkitije veliki narod Srba, koji se deli u dve grane: Beli Srbi ili slobodnii Crni Srbi ili podjramljeni".
Da su se Srbima smatrali i nazivali prvobitno svi slovenski narodi tvrdei nemački etnolog Kol, slavista Pervolv, istoričar Fridrih Ris, lingvistaCojs, profesor Gregor Krek i mnogi drugi. Uz to su Jakob Grim, Josif Dobrovskii Pavle Šafarik uporno predlagali da naziv Srbi kao opšti, najpogodnijii najslavniji prihvate svi Južni Sloveni.
Autor: prof. dr Vojislav Šešelj
