"Ne želim da pucam u komuniste.Mi smo svi rođeni u istoj zemlji.Nemojte pucati u njih,čak i ako oni pucaju na vas.Oni to ne rade iz svoje glave,Kominterna im naređuje.Pucajte iznad njih,samo da ih zaplašite.Naš je prvenstveni zadatak da ih zaplašimo i razoružamo,a ne da pucamo u njih"- Kapetan Jovan Deroko
Porodica Deroko svoje korene vuče iz Dubrovnika,a Jovan Deroko je rođen u Krezou u Francuskoj.Bio je sin pukovnika Vladislava Deroka i Natalije Đorđević,ćerke sanitetskog pukovnika.Bio je intelektualac,a napisao je i knjigu "Toplički ustanak".
Sam početak rata zatekao je kapetana Deroka u Zagrebu,gde se njegova jedinica raspala zbog izdaje hrvatskih oficira.Kako je bilo nemoguće suprotstaviti se Nemcima koji su bez borbe zauzeli Zagreb,kapetan Deroko se povlači ka Crnoj Gori sa namerom da nastavi borbu protiv okupatora.U Boki Kotorskoj upoznaje i poručnika Zvonimira Vučkovića,a preko tamošnjih političara saznaje da je u Srbiji stacioniran i pukovnik Mihailović,koji je odbio kapitulaciju.
Veran zakletvi,kapetan Jovan Deroko stiže polovinom juna na Ravnu Goru i bio je najmlađi kapetan Jugoslovenske vojske u Otadžbini.Od komande je dobio zadatak da organizuje Ljubički srez i da zajedno sa partizanima učestvuje u oslobađanju Čačka.Zadatak je uspešno izvršio,a Jelički partizanski odred je zarobio dva topa,koja su predata kapetanu Deroku,zato što partizanski odred nije posedovao školovan oficirski kadar koji bi komandovao topovima.Time je i kapetan Deroko postao i komandant prve artiljerijske jedinice Jugoslovenske vojske u Otadžbini.
Pukovnik Mihailović je unapredio kapetana Deroka u načelnika štaba Vrhovne komande,dodelivši mu i komandu nad artiljerijskom jedinicom,koja je po utvrđenom mplanu trebala da napadne na Kraljevo.Zajedno sa partizanskim snagama napravljen je plan napada na grad,a grad je opkoljen sa sviju strana uz onesposobljavanje aerodroma,kao i prekid veze sa Beogradom.Vojnici i oficiri JVUO-a su stigli skoro do centra odlično utvrđenog grada prrošaranog rovovima i bunkerima.Međutim,snage partizana koje su trebale da napadnu grad sa druge strane nisu to uradile,nego su napale na jedinice JVUO-a,koja se našla između dve vatre.Uz velike gubitke vojnici JVUO su se povlačili na početni položaj i grad nije osvojen.Nažalost,ubrzo nakon toga su počeli ozbiljni sukobi između JVUO-a i partizana,a kapetan Deroko je gledao da diplomatskim sredstvima sprečava sukobe i zakazivao je razne,doduše bezuspešne sastanke sa partizanima.Nudio je pomirenje,ukazujući na svu besmisao građanskog rata u okupiranoj zemlji. Ne želevši nikakve sukobe sa partizanima,povukao se sa svoja dva topa na Ljubić.Prethodno je iz kuće Adama Maksimovića u selu Konjevići,gde mu je bio štab, po specijalnom emisaru uputio nemačkoj komandi ultimatum da mu bez borbe predaju okupirani Čačak. Međutim,pošto se sa svojim saborcima stacionirao na brdu u Ljubiću ,ubrzo je primećen i napadnut s leđa od Jeličkog partizanskog odreda. 6.novembra 1941. .Najveći protivnik građanskog rata u našoj zemlji,kapetan Jovan Deroko,ubijen je metkom partizana koje je pozivao na slogu .Imao je svega 29 godina,a sahranjen je uz sve počasti u blizini groba Tanaska Rajića.Nažalost i na nesreću našeg naroda uz kosti Svetog Save koje je zapalio Sinan Paša,uz kosti vojvode Ilije Birčanina koje su nakon 2.svetskog rata bačene u more i grobno mesto kapetana Jovana Deroka je na kraju rata oskrnavljeno,a kosti su mu razbacane po zemlji koju je voleo i životom branio.
Dok su trajale borbe za Kraljevo, nastao je deseterac "Nad Kraljevom živa vatra seva". Ova pesma, na tragu najviših dometa srpskog narodnog pesništva, opeva pogibiju Sime Uzelca i kapetana Jovana Deroka. Ali, na osvetu poziva samo Simina, ne i Derokova majka: Simo je poginuo od Nemaca, a Deroko od partizana. Bio je to gest narodnog pevača protiv građanskog rata, koji je upravo počinjao.
Ovaj tekst posvećujem svojim dragim prijateljima,čiji su roditelji bili u jedinici kojoj je komandovao kapetan Jovan Deroko!
Autor: Duško Mijatović
