Na samoj obali jezera u selu Grlištu udaljenom 14 km od Zaječara nalazi se i manastir sa crkvom posvećenom Svetim apostolima Petru i Pavlu. U narodu poznat kao Grlištanski manastir. Manastir je jedini koji postoji u Srbiji, a koji nije kanonski. U njemu se nalaze prastare ikone izrađene na drvetu, za koje se veruje da su čudotvorne.
Upravo ove ikone predstavljaju pravu enigmu. Ikone se pominju u knjizi “100 godina Timočke eparhije” iz 1931. godine i od tada im se gubi svaki trag. Opet su dospele u žižu javnosti osamdesetih godina kada su ukradene iz manastira. Pronađene su u Mađarskoj i vraćene u manastir. Iako se veruje da su ovo najstarije ikone na tlu Istočne Srbije .
Još jednu veliku tajnu krije Grlištanski manastir. Godine 1804. manastir je popravljen i dograđen. Popravio ga je pop (kasnije prota) Radoslav Živanović iz Planinice. Dozvolu i finansijsku pomoć u obnovi manastira dali su Karađorđe i Osman Pazvan-Oglu, tadašnji paša Vidinskog pašaluka! Ovom prilikom manastiru je dograđena priprata i od tada je nekanonski – ulaz u manastir je na jugu, umesto na zapadu! Ovaj građevinski poduhvat imao je samo jedan cilj: da se sakrije ulaz u riznicu koja se nalazi u pećini ispod manastira!
Prema svedočenju starijih grlištanaca, riznica i danas postoji. Neki od meštana tvrde da su u nju i ulazili i neke predmete iz nje nosili kući, ali da su ih, pošto je počela da im umire stoka, (po nekim pričama čak i jedno dete), uzeto vratili u riznicu.
Manastir Grlište pripada eparhiji timočkoj Srpske pravoslavne crkve. Sveukupni istorijski i kulturni značaj manastira Sv. Apostola Petra i Pavla, koji se nalazi nedaleko od sela Grlišta na obodu istoimenog jezera, je veliki. Svi pisani podaci o ovom kraju govore o bitnim događanjima koji su upravo vezani za ovaj manastir odnosno parohijsku crkvu. Počev od natpisa iz 12. veka i 14. veka koji je pronađen kod manastira, pa kasnije, dogovor u njemu o dizanju ustanka protiv Turaka u ovim krajevima iz 1805. godine, između kneza Milisava, popa Radosava i izvesnog Ivka iz Krivog Vira, pa sve do podataka da je u manastirskom konaku do 1876. godine bila i škola za decu iz cele okoline. Ovaj manastir bio je i središte duhovnog života celog kraja i u njemu su se, pored svakodnevnih službi, obavljala krštenja i venčanja meštana i ljudi iz ovih krajeva pa čak i Zaječaraca sve dok Zaječar nije dobio svoju crkvu. Znamo da je ovaj manastir, ustrojen u opštežiću, imao pet monahinja sve do 1967. godine sa duhovnikom ruskim sveštenikom Porfirijem Borisenkom. Kasnije se manastirski život gasi. Manastirska crkva posvećena Sv. Apostolima Petru i Pavlu je od tvrdog materijala skromnih dimenzija, sa pripratom, prostranim tremom i pomoćnom prostorijom.
