Manastirsko naselje Meteora smešteno je na ogromnim i strmoglavim stenama koje se naglo uzdižu na severozapadnom delu Tesalijske ravnice (Grčka), gde se susreću sa podnožjem masivnog planinskog lanca Pindos.
Prema predanju, prvi pustinjaci naselili su Meteore mnogo pre desetog veka naše ere. Oni su živeli u pećinama i pukotinama stena i veoma vešto pravili male molitvenike gde su se posvećivali molitvi i postojanom izučavanju ranih pravoslavnih tekstova. Osnivanje prvog manastira Dupjani, negde u 11. veku, a potom i crkve Protat po ugledu na crkvu pod istim imenom na Svetoj Gori (Atos) označilo je početak organizovane monaške zajednice na Meteorima.
Manastir Sveti Stefan
Veličanstvenost pejzaža i sigurnost od napadača, pljačkaša i zločinaca koju su monasi uživali živeći na jedva pristupačnim vrhovima ovih strmoglavih stena, vodilo je godinama ka stvaranju velike, prisne zajednice sastavljene od više manastira potpomognutih mnogobrojnim poklonima i privilegovanim odobrenjima od strane pobožnih vladara i aristokrata. Danas samo šest manastira još uvek živi: Preobraženje, Varlam, Sveti Nikola Anapavsis, Rusanu, Sveta Trojica i Sveti Stefan.
VELIKI METEORI - PREOBRAŽENjE
Monah Atanasije je došao sa Svete Gore na Meteore 1334. godine. Imao je tada samo jednu želju - da osnuje manastir organizovan na isti način kao što su manastiri na Atosu. Okupio je oko sebe više monaha iz susedstva i popeo se na Platis Litos - ogromnu stenu koja se uzdiže 613 metara iznad nivoa mora - gde su započeli podizanje prve od zgrada koja je kasnije postala čuveni manastir Veliki Meteoron. Atanasije je postavio prva pravila monaškog života na Meteorima.
Za vreme vladavine vizantijskog cara Andronika Mlađeg (1328-1344) kralj Srbije Stefan Dušan, okupirao je Tesaliju i obližnje provincije, a svog polubrata Simeona imenovao despotom Atolije. Posle smrti Stefana Dušana, Simeon se proglasio kraljem i carem i ujedinio Tesaliju i Epir. Simeon je bio veoma pobožan čovek i uveliko je pomagao manastire Meteora. Umro je 1371. ostavljajući svog sina Jovana Uroša Paleologa, tada učenika na Svetoj Gori, da ga nasledi.
Na povratku u Tesaliju da preuzme presto, Jovan je na Meteorima susreo monaha Atanasija. Mladi vladar je bio duboko dirnut spokojstvom života i ličnim kvalitetima Atanasija. Njegova privrženost Atanasiju je bila plod velikog prijateljstva i dubokog poštovanja za zadatak koji je Atanasije izvršavao sa takvom mudrošću i strpljenjem. Jovan se odrekao prestola i, birajući težak monaški put, postao brat Joasaf.
Nakon godina nepomućene saradnje sa Joasafom, koja je rezultirala daljim razvijanjem manastira i njegovim sve većim uticajem, Atanasije je umro i bio sahranjen u svom manastiru. Joasaf ga je nasledio kao iguman i dovršio zadatak koji su on i Atanasije zajedno započeli.
Vrh stene na kojoj je izgrađen manastir Preobraženje Spasitelja, poznat kao Veliki Meteoron, je širok oko 6 hektara. Stena se nekad zvala Platis Litos (Širok Kamen), ali joj je Atanasije promenio ime u Meteoron (meteor ili, u ovom slučaju, vazdušni prostor) zato što je bila viša od svih ostalih okolo. U prošlim vremenima se uspinjalo visećim lestvama ili mrežom (zvanom vrizoni) u kojoj su posetioci, prtljag i zalihe podizani gore ka manastiru uz pomoć čekrka. Međutim, od 1923. godine kratak tunel sa stepenicama izdubljenim u stenu su malo olakšali penjanje.
Saborna crkva manastira, crkva Preobraženje, koju je prvo izgradio Atanasije, je kasnije ponovo podignuta od samog temelja. Glavna crkva je izgrađena u atonskom stilu, u obliku krsta sa kupolom i bočnim kapelama, ispunjena predivnim freskama (1552.) koje je naslikao nepoznati umetnik. Bez oltara je dugačka 32 metra. Dvanaestostrana kupola je oslonjena na četiri stuba i uzdiže se na visinu od 24 metra. Na severnoj strani narteksa je grob dvojice osnivača manastira, Atanasija i Joasafa, pored koga je freska sa njihovim portretima i manastirom između.
Izuzetno vredan umetnički rad je i pozlaćeni drveni ikonostas, podignut 1791. godine, ukrašen figurama životinja i biljnim motivima.
Osim glavne crkve u okviru manastirskog kompeksa se nalazi mala kapela Jovana Krstitelja, kao i kapela Svetog Konstantina i Jelene. Kuhinja je jedna od najstarijih zgrada, u čijem centru se nalazi veliko ognjište gde su se pripremali skromni obroci za monahe. Odmah do kuhinje se nalazi trpezarija, a iza nje je manastirska bolnica, izgrađena 1572. godine.
Iznad podruma se nalaze stare kelije sa niskim vratima i prozorčićima na njima. Čekrk na tornju još uvek postoji, kao i pekara koja je nekada proizvodila na stotine vekni hleba svakog dana za zajednicu i njene goste.
Prvi pustinjaci su se popeli na stenu pomoću skele napravljene od greda učvršćenih klinovima u pukotine. Tragovi ovakvih skela se i danas mogu videti.
autor:zaduzbine-nemanjica
