Manastir Kumanica se nalazi između Prijepolja i Bijelog Polja, 13 kilometara od Brodareva, te se do njega stiže prelaskom granice između Srbije i Crne Gore. Nalazi se u selu Vrbnica, na početku klisure reke Lim, sa desne strane železničke pruge koja povezuje Beograd i Bar. Manastir Kumanica je posvećen Svetom arhistratigu Gavrilu.
Prvo pisano pominjanje manastira Kumanice vezuje se za 1514. godinu. U ruševinama manastira Kumanice su sačuvani delovi ploča za koje se pouzdano tvrdi da potiču iz razdoblja od kraja 13. do sredine 15. veka, ali je prostor na severnoj strani manastira nažalost uništen pri gradnji železnice, pa je pouzdanije datovanje prvobitne crkve nemoguće. Pretpostavlja se da je zlatno doba života manastira Kumanica bilo u drugoj polovini 16. i tokom 17. veka. Pretpostavlja se takođe da je manastir Kumanica doživeo urušavanje i potpuno propadanje u drugoj polovini 18. veka, jer je dugo vremena bio razrušen i napušten. Aleksandar Deroko (poznati srpski istoričar umetnosti, arhitekta) je 1926. godine zatekao manastirsku crkvu Kumanice u ruševinama. Tada su izvršena prva snimanja i napravljen je crtež osnove crkve, a kasnije je (1933. godine) dopunio Đorđe Bošković, pretpostavljajući da crkva Kumanice potiče iz 16.- 17. veka.
U vreme kada je Kumanica prvi put sagrađena, na ulazu u opasni limski kanjon u dubokoj hrastovoj šumi pod stenovitom liticom, predstavljala je oazu mira koju verovatno nije imao nijedan manastir u limskoj dolini. Ona je u tom periodu bila čuvar svetih kanona do 18. veka, kada se iz nama još uvek nepoznatih razloga, zarušila.
Poreklo imena manastira Kumanica nije najjasnije. Prema nekim izvorima ime Kumanice potiče od monaha pobeglih iz Kumanova, dok je Deroko smatrao da potiče od imena Kumanaca, Bugara. Međutim, najrasprostranjenije je mišljenje da je ime manastira Kumanice vezano za vlastelinsku porodicu Kumanci ili Kumaničići, koja je poticala iz ovih krajeva. U manastiru Kumanici se čuvaju svete mošti Svetog Grigorija Kumaničkog, po legendi „srpski prosvetitelj i bivši arhiepiskop”, od koje potiče „od svete i bogoizabrane loze Nemanjića”. Ovo nije moguće istoriografski potvrditi i veruje se da je odraz legende. Kult Svetog Grigorija Kumanickog je i danas veoma snažan kod vernika ovog kraja. Ovde su do turskog rušenja cuvane mošti Svetog Haralampija, velikog borca protiv kuge, koja je u srednjem veku harala ovim krajevima.
Manastir Kumanica je obnovljen i osvećen 12. novembra 2000. godine. Manastir Kumanica je jedno od retkih svetilišta u svetu, gde se na dan Svetog arhangela Mihajla, koji se proslavlja 26. jula, svake godine okupi mnogo pripadnika različitih vera, koji veruju u isceliteljsku moć svetih moštiju svetitelja Gavrila. Nedavno je sagrađen lep konak manastira Kumanica, koji predstavlja prijatno utočište hodočasnika i ljubitelja duhovnosti ove jedinstvene i zanimljive svetinje. Slavoljub Pušica, direktor Muzeja u Prijepolju je manastiru Kumanici posvetio lepu i zanimljivu knjigu, a ova svetinja je omiljeno polazno mesto naših splavarenja Limom…
