Manastir Mali Hilandar, zadužbina kneza Lazara, posvećena njegovoj kćerki Dragani, danas je uporište pravoslavlja na Kosovu i među preostalim Srbima.
Manastir “stoji” u kotlini s južne strane prevoja koji odvaja Novo brdo od Kosovske Kamenice i Gnjilana, a prvi put pominje se krajem 14. vieka – tačnije, 1381. godine u Ravaničkoj povelji Svetog kneza.
Postoji verovanje da je manastir nastao pre kneževe vladavine, ali blizina Prilepca, mesta rođenja kneza Lazara, i značaj kneževog kulta po srpsku državu i celi srpski narod doprineli su stavu da je Draganac kneževa zadužbina.Koliko se zna, u vreme kneza Lazara mnogo monaha sa Svete Gore našlo je utočište u Dragancu. To su takozvani “tihati”, koji su živeli u manjim grupama po manastirima u vreme posta, molitvi i “tihovanju”.Otuda predanje da je Draganac bio jako uporište “tihata” i da je zbog blizine Novog Brda /rudnika zlata/, u Srednjem veku najvećeg i najpoznatijeg grada na Balkanu činio stub odbrane pravoslavlja pred sve jačom najezdom Turaka.O tome, svedoče ostaci velikog broja crkava i drugih bogomolja u neposrednoj blizini Draganca.
Krajem 14. i početkom 15. veka razvoj monaškog života brutalno je prekinut – kako se veruje. Odmah posle pada pod Tursku vlast Novog Brda, 1455. godine. Dogodila se odmazda i posle tog vremena skoro da ne postoji pisani trag o sudbini ove svetinje.
Početkom 19. vijeka počinje obnova manastira Draganac – “hrama arhangela Gavrila”. O tome svjedoči natpis koji stoji iznad zapadnog portala, na kome piše:
“Ovaj božanstveni sveti hram obnoviće se s dozvolom sultana Aziza i blagoslovom raško–prizrenskog mitropolita Meletija. Godine 1868, meseca marta, dana desetog”.
Tada počinje život manastira Draganac. Pop Mitke se zamonašio, dobio ime Dionisije i bio prvi nastojatelj obnovljenog manastira. Život monaha je za vreme komunističke vlasti još jednom doveden na nivo golog preživljavanja. Područje Novog Brda i kosovskog Pomoravlja, poznato po jednom od najjačih uporišta komunista, ostavilo je veliki trag i na ovoj svetinji.Pred početak sukoba na Kosovu i Metohiji 1999. godine u Dragancu se život ponovo obnavlja. U manastir su pred sam rat i nalet albanskih terorista upućen otac Kirilo i jedan iskušenik. Njih dvojica počinju obnovu života u ovoj bogomolji.Odmah po završetku bombardovanja 1999 godine otac Kirilo, koji je pre dolaska u Draganac “tihovao” u Hilandaru, pozvao je verujući narod da mu pomogne da započene gradnju Malog Hilandara uz crkvu Svetog arhangela Gavrila.Ova svetinja danas sve više podseća na hilandarsko svetilište.Stavrofor Ilarion kaže da je pravo Božije čudo što je Draganac poslije 1999. godine opstao.
Napadali su Albanci, isključivali struju, nisu dozvoljavali ni da se drvo prinese u portu i da se zagreju dvojica podvižnika. Samo zahvaljujući veri i posvećenosti oca Kirila ova svetinja danas je uporište pravoslavlja na celom pomoravskom području.
“Draganac je svetinja, svedok vaskrsenja Isusa Hrista”
