Divljanski manastir, Manastir Divljana, a neki ga zovu Manastir Svetog velikomučenika Dimitrija je manastir Srpske pravoslavne crkve u Eparhiji niškoj, u selu Divljane, blizu Divljanskog jezera, na 5 kilometara južno od Bele Palanke u podnožju jugoistočnog dela Suve planine, na 450 mnv. Posvećen je Svetom velikomučeniku Dimitriju mirotočivom koji se slavi 8. novembra.
Zadužbina je braće Mrnjavčevića s kraja XIII veka.U manastiru je zabeležen veći broj antičkih spomenika iz IV veka, od kojih se mogu videti 2 kapitela. Oko 880. godine kada je otpočela nova hristijanizacija i obrazovanje novih episkopija. Na osnovu materijalnih nalaza i povelje vizantijskog cara Vasilija II veruje se da je na istom mestu postojao ranohrišćanski objekat iz IX veka. i da je bio centar obnovljenog crkvenog života u srednjem Ponišavlju bio smešten upravo u ovom manastiru.
Manastir Svetog velikomučenika Dimitrija u Divljani, teriotorijalno pripada niškoj eparhiji, a administrativno opštini Bela Palanka. Nalazi se na pet kilometara jugozapadno od Bele Palanke, nedaleko od antičkog puta za Skoplje i Solun. Smešten je na 450 metara nadmorske visine u podnožju jugoistočnog dela Suve planine, podno Divne Gorice čije se šumovite padine spuštaju do manastirskih livada, sa kojih se pruža jedinstven pogled na Svrljiške planine i Šljivovički vrh.
Smatra se da naziv Divljana, ranije Divjana, najverovatnije potiče od vile Diviane.
Veruje se da je ovaj manastir stradao pre i posle Kosovskog boja, da je ponovo podignut 1395. U toku svoje istorije imao je i obrazovnu i zdravstvenu funkciju. Još 1578. godine putopisac Stefan Gerlah (nem. Stephan Gerlach) zapisao je da se u školi učilo čitanje, pisanje i pojanje slovenske liturgije. Preživeo je mnoge istorijske događaje: Krdžalijski pogrom u Ponišavlju 1796, paljenje u Prvom srpskom ustanku 1809. Godine 1873. je srušen pirg. Paljeni su konak i biblioteka 1876—77, a 1902. je srušen i naos, da bi se izgradio današnji objekat.
Po oslobođenju od Turaka 1878, došlo se na ideju o podizanju novog hrama, a njegov je temelj osvećen još iste godine. Novi hrama koji je osvećen 1902, a završen 1908. Autor novog hrama bio je arhitekta Milorad Ruvidić.
Za vreme Bugarske okupacije 1915—16, Bugari su opljačkali i oštetili manastir i tada je nestao stari zapis o boravku Svetog Save u manastiru i okolini.
Ovo svetilište je, kažu, prvobitno bilo metohija čuvene Lavre sv. Dimitrija u Solunu, a osnovao ga je, prema ispitivanju beogradskog mitropolita Mihaila, vojvoda Mrnjavčević, što znači da je nastalo pre Kosovskog boja. Njegov arhimadrit Agatangel, rođen na ostrvu Tinosu, koji je mnogo putovao i 1862. iz Pirgosa došao u Pirot, pored starog, trošnog konaka sagradio je nov i 1874. započeo gradnju crkve, ali je ona zbog izbijanja rata ostala nedovršena. Godine 1877. turski pljačkaši su spalili novi konak, pri čemu su, nažalost, izgorela i dva rukopisna pergamenta čuvana u biblioteci.
„U podu crkve otkrio sam fragment rimskog natpisa, a na drugom mestu su bila ugrađena dva mermerna reljefa s konjanicima... Pred portalom su ležala tri trupa stuba, duga po 2 m, i jedan stub za česmu, doneseni iz Pirota, a antički kapiteli, baze i blokovi doneseni su iz Bele Palanke da bi bili ugrađeni u novogradnju. Najvredniji posed prezaduženog manastira čine njegov čitluk, kupljen za 1400 dinara od kajmakama Hali-bega, i jedna vodenica sa tri žrvnja. Njegov zemljišni posed, koji prema knjigama obuhvata 300 hektara, sastoji se od 47 hektara oranica i livada, 2 hektara voćnjaka i vinograda, dok je sve ostalo pod šumom; opterećen je godišnjim porezom od 1000 dinara..." (Feliks Kanic, 1909. godina)
Posle oslobođenja i Oktobarske revolucije, iz Rusije je pobegao veliki broj ruskih monahinja, oficira i doktora i došao upravo u ovaj manastir. Oni su živopisali i uredili novi hram, te oko 1933. podigli zimsku crkvicu posvećenu svetom Serafimu Sarovskom čudotvorcu. Oni su u manastiru živeli sve do pred Drugi svetski rat, posle čega je ostalo samo sestrinstvo srpskih monahinja. Nakon rata, manastiru je oduzeta gotovo sva imovina.
Crkva Sv. velikomučenika Dimitrija obnovljena, a konak manastira je srušen i na njegovim temeljima je izgrađen novi, 2005. godine.
Nedaleko od manastira nalazi se hrast star više od 1.000 godina. Danas predstavlja pravu atrakciju za turiste.
